Ostatnia aktualizacja: 2020-08-12 | Średni czas czytania: 02:35 Odpowiedzialność karna nieletniego zasadniczo odbywa się według zasad przewidzianych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. W niektórych przypadkach nieletni odpowiada jednak jak osoba dorosła. Kiedy nieletni odpowiada jak dorosły? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w tym artykule. Kto to jest nieletni? Zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich nieletni to osoba: która nie ukończyła lat 18 - w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji, która ukończyła 13 lat, ale nie ukończyła lat 17 - w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne, która nie ukończyła 21 lat - w zakresie wykonywania środków poprawczych lub wychowawczych. Granica wiekowa odpowiedzialności karnej określona w Kodeksie karnym wynosi 17 lat. Oznacza to, że zasadniczo za popełnione przestępstwa odpowiadają tylko osoby, które ukończyły 17. rok życia. W niektórych przypadkach jednak nieletni może odpowiadać jak dorosły. Odpowiedzialność karna nieletniego Zasadniczo, gdy nieletni dopuści się popełnienia przestępstwa, stosuje się do niego przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Dodatkowo, jego odpowiedzialność na tej podstawie jest uzależniona od jego wieku: gdy nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przed ukończeniem 13 lat - sąd traktuje popełnienie takiego czynu wyłącznie jako przejaw demoralizacji nieletniego i może zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, gdy nieletni dopuszcza się czynu zabronionego pomiędzy 13 a 17 rokiem życia - zasadniczo sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. W tym zakresie następują jednak wyjątki, o których mowa poniżej. W wyjątkowych przypadkach nieletni może odpowiadać za popełnione przestępstwo po ukończeniu 15 roku życia. Odpowiedzialność ta może zachodzić, gdy nieletni dopuścił się następujących czynów zabronionych: zamach na życie Prezydenta, zabójstwo (z wyjątkiem zabójstwa popełnionego w afekcie), spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, sprowadzenia zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, zawładnięcie statkiem morskim lub powietrznym, spowodowanie katastrofy w komunikacji, zgwałcenie, czynna napaść na funkcjonariusza publicznego, wzięcie zakładnika, rozbój. Popełniając jedno z wymienionych przestępstw nieletni po ukończeniu 15. roku życia może odpowiadać na takich samym zasadach jak osoba dorosła, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości oraz warunki osobiste za tym przemawiają, w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskutecznie. Jeżeli nieletni po ukończeniu 15. roku życia odpowiada jak osoba dorosła, orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane przestępstwo. Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Sytuacja nieletniego w prawie karnym jest zatem uregulowana dwutorowo, ponieważ zasadniczo nie stosuje się do niego regulacji przewidzianych w Kodeksie karnym, ale w wyjątkowych przypadkach mają one do niego zastosowanie. Kodeks karny przewiduje również, że jeżeli sprawca dopuszcza się czynu zabronionego pomiędzy 17. a 18. rokiem życia, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli popełniony czyn jest występkiem, a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. Przestępstwo osoby dorosłej popełnione z nieletnim Jeżeli nieletni popełnił czyn zabroniony wspólnie z osobą dorosłą, prokurator wyłącza sprawę nieletniego i przekazuje ją do rozpoznania właściwemu sądowi rodzinnemu, chyba że przestępstwo jest z kategorii tych, za które nieletni może odpowiadać jak dorosły. Sądem właściwym do rozpatrzenia sprawy jest sąd rodzinny w miejscu zamieszkania nieletniego. O wszczęciu postępowania zawiadamia się rodziców albo opiekunów. Środki stosowane wobec nieletniego sprawcy Gdy nieletni sprawca nie odpowiada jak dorosły, sąd rodzinny może zastosować w stosunku do niego następujące środki: udzielenie upomnienia, zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, ustanowienie nadzoru odpowiedzialnego rodziców lub opiekuna, ustanowienie nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego, zastosowanie nadzoru kuratora, skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją, orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów, orzeczenie przepadku rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego, orzeczenie umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim. Sąd rodzinny może również zastosować w stosunku do nieletniego środek poprawczy w postaci umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym. Zobacz także podobne artykuły:
Zgodnie z polskim prawem, nieletni odpowiada jak dorosły dopiero po ukończeniu 17. roku życia. W dniu zabójstwa Kornelii Martyna S. miała 16 lat. Urodziny świętowała dzień później. Zresztą, właśnie pod pretekstem uczczenia urodzin, Martyna zwabiła koleżankę na spotkanie, po którym doszło do morderstwa.
Postępowanie w sprawach nieletnich może dotyczyć demoralizacji lub popełnienia czynu zabronionego. W drugim przypadku prowadzone jest postępowanie karne wobec nieletnich przy czym zastosowanie kary więzienia i sądzenia jak osoby dorosłej nie dotyczy każdego nieletniego, a zakres odpowiedzialności karnej również różni się od tego w przypadku osób dorosłych. Warto zatem poznać podstawowe fakty i mity dotyczące odpowiedzialności karnej nieletnich. Nieletni może otrzymać karę dożywotniego więzienia – mit Za najcięższe przestępstwa wymienione w kodeksie karnym nieletni może ponieść odpowiedzialność karną. Niemniej jednak nawet w przypadku zabójstwa czy pobicia ze skutkiem śmiertelnym sąd nie może go skazać na dożywotnie więzienie. Górna granica kary wynosi dwie trzecie maksymalnego wyroku, przewidzianego za dane przestępstwo, przy czym nie jest tu brane pod uwagę dożywotnie pozbawienie wolności. 17 latek odpowiada jak osoba dorosła – fakt Mimo, że 17-latek nie jest jeszcze osobą, która posiada pełnię praw publicznych, to jednak według Kodeksu Karnego za czyn zabroniony może być sądzony jak osoba dorosła i za taką jest uważany w świetle przepisów. Oczywiście w wyjątkowych sytuacjach, kiedy zachodzą odpowiednie przesłanki, sąd może uznać, że wobec 17-latka powinny być zastosowane środki przewidziane w postępowaniu w sprawach nieletnich. Jednak nie dotyczy to przestępstw, a określonych w kodeksie karnym występków. Jeżeli stopień rozwoju psychospołecznego sprawcy sąd uzna za nie wystarczający, to może skierować go do ośrodka leczniczego bądź poprawczego. 15-latek za gwałt zbiorowy może odpowiadać jak dorosły – fakt Nastolatki, które są zdemoralizowane często podchodzą do swoich występków, a także przestępstw w ten sposób, że nic im za to nie grozi. Jednak nie jest to prawdą w drugim przypadku, jeśli osoba nieletnia, popełniła czyn zabroniony z listy znajdującej się w art. 10 KK. Jednym z nich jest gwałt zbiorowy. Jeśli zatem nastolatkowie pod wpływem swoich rówieśników wezmą udział w takim haniebnym czynie grozi im za to 2/3 kary przewidzianej w kodeksie karnym za gwałt, która wynosi od 3 do 12 lat pozbawienia wolności, zatem nieletni otrzymają karę nie mniejszą niż 2 lata więzienia, a mogą zostać skazani nawet na 8 lat pozbawienia wolności, a jeśli w wyniku gwałtu ze szczególnym okrucieństwem osoba pokrzywdzona zmarła wyrok może wzrosnąć nawet 15 lat pozbawienia wolności. Takie sprawy karne nieletnich są niezwykle trudne. Oczywiście nieletniemu przysługuje w takim przypadku obrońca z urzędu, zgodnie z zasadą domniemania niewinności. W szczególnych przypadkach, np. stwierdzonego upośledzenia u nieletniego sąd może uznać, że nie był on w pełni świadomy popełnienia czynu zabronionego i zastosować wobec niego środki wychowawcze. 13-latek za zbrodnię może otrzymać karę pozbawienia wolności – mit W przypadku osób, które są nieletnie i nie ukończyły jeszcze 15-roku życia toczy się postępowanie w sprawach nieletnich w sądzie rodzinnym, niezależnie od popełnionego czynu. Za najcięższe przestępstwa grozi im zakład resocjalizacyjny zamknięty, jednak kara więzienia nie może być wobec nich zastosowana. Uznaje się, że każdy czyn popełniony przez osobę poniżej 15 roku życia nosi znamiona demoralizacji i za taki w świetle prawa jest uznawany, a nie za zbrodnię. Sprawy karne nieletnich zasadniczo mogą dotyczyć 10 kategorii przestępstw – fakt Nieletni, czyli osoby, które nie ukończyły jeszcze 17 roku życia, mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej w sytuacji popełnienia jednego z czynów zabronionych wymienionych w Kodeksie Karnym. Należą do nich rozbój, wzięcie zakładników, zgwałcenie zbiorowe lub kazirodcze, umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji, porwanie samolotu lub statku, katastrofa w ruchu lądowym, umyślne sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zabójstwo, a także zamach na Prezydenta RP. Trzeba powiedzieć, że w szczególnych przypadkach Sąd może uznać, że mimo popełnienia zbrodni nieletni nie był w chwili jej popełniania całkowicie świadomy swoich czynów i uznać niewystarczający stopień rozwoju sprawcy. W takim przypadku zostaną wobec niego zastosowane środki wychowawcze przewidziane w postępowaniu w sprawie nieletnich. Postępowanie karne wobec nieletnich jest zatem objęte szczegółową jurysdykcją. Warto poznać te przepisy i wiedzieć, że nawet będąc nieletnim nie jest się bezkarnym. Materiał opracowany na podstawie informacji znalezionych na stronie Kiedy nieletni odpowiada jak dorosły? Jednakże nieletni także może podlegać odpowiedzialności karnej na gruncie Kodeksu karnego, jeżeli po ukończeniu 15 roku życia popełnił przestępstwo z poniższego katalogu oraz gdy okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. Adwokat Justyna Tokarska prowadząca kancelarię adwokacką w Piasecznie zajmuje się sprawami dotyczącymi nieletnich, zarówno dotyczącymi demoralizacji nieletnich, czynów karalnych popełnionych przez nieletnich, a także wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych wobec nieletnich. Rodzic może ustanowić dla swojego dziecka adwokata, który będzie go reprezentować przed Sądem w postępowaniu jako obrońca. Adwokat Justyna Tokarska podejmuje się zarówno obrony nieletniego, jak i reprezentowania interesów pokrzywdzonego czynem popełnionym przez osobę nieletnim. Postępowanie w sprawach nieletnich nie jest postępowaniem karnym, nie toczy się przed Sądem karnym, lecz rodzinnym. Nie oznacza to jednak, że postępowanie może być bagatelizowane, a wręcz przeciwnie. Najbardziej dolegliwą sankcją jest umieszczenie w zakładzie poprawczym, które może zaważyć na całym życiu nieletniego. Postępowanie w sprawach nieletnich może zostać wszczęte jeśli istnieje podejrzenie, że nieletni jest zdemoralizowany. Demoralizacja może przejawiać się przykładowo w stosowaniu środków odurzających, piciu alkoholu, paleniu papierosów, opuszczaniu zajęć w szkole, lekceważącym stosunku do nauczycieli i obowiązku szkolnego, używaniu słów powszechnie uznawanych za obraźliwe. W sytuacji, gdy nieletni mając więcej niż 13 lat, a mniej niż 17 i popełnia czyn zabroniony, toczy się przeciwko niemu postępowanie. Osoba, która popełnia taki czyn po ukończeniu 17 roku życia, odpowiada jak dorosły. Dziecko, które ma mniej niż 13 lat, a popełnia czyn karalny, odpowiada na zasadach przewidzianych dla przeciwdziałania demoralizacji. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego. Policja niezwłocznie zawiadamia rodziców albo opiekuna nieletniego o zatrzymaniu.Poza tym, kiedy nieletni odpowiada jak dorosły? Zaznaczyć trzeba, że za pewne kategorie przestępstw nieletni, po ukończeniu piętnastego roku życia, również może odpowiadać jak dorosły. Należą do nich takie czyny, jak: zamach na życie prezydenta, zabójstwo, jednak z wyjątkiem popełnionego w afekcie,Na stronach Rządowego Centrum Legislacji ( dostępny jest projekt ustawy o nieletnich z dnia 8 marca 2019 r. Projekt ten znajduje się obecnie na etapie uzgodnień i zgodnie z założeniami ma wejść w życie po upływie 9 miesięcy od dnia ogłoszenia. Poniżej zamieszczamy najważniejsze założenia nowej ustawy, która z czasem zastąpi ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich przewidziane w ustawie działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego. Ustawa ta wyróżnia trzy kategorie osób nieletnich:POLECAMY w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia, w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne nieletnim jest osoba, która dopuściła się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17. roku życia, w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych nieletnim jest osoba, w stosunku do której środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21. roku życia. Dolny próg wiekowy Zauważyć należy, że w projektowanej ustawie o nieletnich znajduje się określenie dolnego progu wiekowego na poziomie ukończonych 10 lat, jako warunku prowadzenia w stosunku do nieletniego postępowania w sprawie o demoralizację. Uzasadnienie do nowego aktu wskazuje, że w obecnym stanie prawnym dolna granica wieku nie jest wyznaczona, co oznacza, że postępowanie w sprawie o demoralizację może być wszczęte (przynajmniej z teoretycznego punktu widzenia) np. w stosunku do pięciolatka. Stosowanie względem najmłodszych dzieci środków wychowawczych na podstawie projektowanej ustawy mija się jednak z celem. Nie ma natomiast przeszkód, by in concreto natężenie ich niepożądanych zachowań potraktować jako sygnał dający podstawę do wydania określonych zarządzeń przez sąd opiekuńczy. Obowiązki nauczycieli i dyrektorów Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich wskazuje również w art. 3, że w sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. Szczególny obowiązek dla nauczycieli oraz dyrektora szkoły wynika natomiast z art. 4 § 1 ustawy. Zgodnie z tą regulacją każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, policji lub innego właściwego organu. Identyczny obowiązek został sformułowany w projekcie nowej ustawy o nieletnich. Zgodnie z prawem oświatowym niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki oznacza nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% dni zajęć w szkole podstawowej czy szkole ponadpodstawowej. Przesłanki świadczące o demoralizacji Warto zauważyć, że pojęcie demoralizacji nie zostało w ustawie wprost zdefiniowane, aczkolwiek według doktryny demoralizacja oznacza szczególnie intensywną i względnie trwałą postać nieprzystosowania społecznego. To pewien proces odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych przejawiający się niekiedy przez przestępczość (Górecki P., Stachowiak S., Komentarz do ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, Oficyna, 2007, wyd. IV). W przywołanym art. 4 § 1 ustawy zostały natomiast wskazane przesłanki świadczące o postępującej demoralizacji nieletniego, w tym: naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia itd. Szczególną uwagę można tu zwrócić na fakt, że ustawa wśród przesłanek świadczących o demoralizacji wymienia również systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, nakładając jednocześnie na dyrektora obowiązek zawiadomienia o tym sądu rodzinnego czy policji. Zauważyć należy, że jest to całkowicie odrębna regulacja od tej znajdującej się w art. 42 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ( Dz. U. z dnia 19 czerwca 2019 r., poz. 1148), stosownie do którego niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z prawem oświatowym niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki oznacza nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% dni zajęć w szkole podstawowej czy szkole ponadpodstawowej. W projekcie nowej ustawy o nieletnich również odstąpiono od zdefiniowania pojęcia demoralizacji. Uzasadnienie do projektu wskazuje natomiast, że pojęcie demoralizacji jest obecnie, dzięki ponad trzydziestopięcioletniemu stosowaniu przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, rozumiane w sposób jednolity i nie budzi wątpliwości zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie. Przy braku nowej legalnej definicji pojęcia demoralizacji w pełni przydatny będzie zatem dorobek wypracowany w literaturze przedmiotu, a również dla sędziów nie będzie budzić wątpliwości, jakie zachowania stanowią przejawy demoralizacji, bez zbędnego zawężania rozumienia tego terminu. Ponieważ w projektowanej ustawie, tak jak obecnie, pozostawiono pojęcie czynu karalnego (stanowiącego czyn zabroniony, którego nieletni dopuścił się po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat) oraz pojęcie czynu zabronionego, w art. 1 ust. 3 wskazano wprost, że czyn zabroniony, którego nieletni dopuścił się po ukończeniu 10 lat, a przed ukończeniem 13 lat, stanowi demoralizację. Demoralizację stanowi czyn zabroniony, którego nieletni dopuścił się po ukończeniu 10 lat, a przed ukończeniem 13 lat. Uznać zatem należy, że do dyrektora należy przeciwdziałanie demoralizacji nieletniego, o którym może świadczyć systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, jak i prowadzenie egzekucji tego obowiązku na podstawie prawa oświatowego. Poza prowadzeniem egzekucji administracyjnej konieczne może się zatem stać również zawiadomienie sądu rodzinnego lub policji. Czyn karalny Jak wcześniej wspomniano, przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich stosujemy również w stosunku do osób, które dopuściły się czynu karalnego po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17. Przez czyn karalny ustawa rozumie przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie określone w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń ( Dz. U. z dnia 6 maja 2019 r., poz. 821 z późn. zm.) w artykule: 50a – posiadanie niebezpiecznych przedmiotów w miejscu publicznym, 51 – zakłócanie porządku publicznego, 69 – umyślne niszczenie, uszkadzanie, usuwanie znaków, 74 – niszczenie, uszkadzanie, usuwanie znaków lub napisów ostrzegających o grożącym niebezpieczeństwie dla życia lub zdrowia człowieka, lub ogrodzeń i innych urządzeń zapobiegających takiemu niebezpieczeństwu, 76 – rzucanie kamieniami lub innymi przedmiotami w pojazd mechaniczny będący w ruchu, 85 – samowolne ustawianie, usuwanie, niszczenie, uszkadzanie znaków ostrzegawczych lub zabezpieczających, 87 – prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie po użyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka, 119 – kradzież lub przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej o wartości nieprzekraczającej 500 złotych, 122 – paserstwo mienia o wartości nieprzekraczającej 500 złotych, 124 – niszczenie lub uszkadzanie mienia, jeżeli szkoda nie przekracza 500 złotych, 133 – spekulacja biletami, 143 – utrudnianie lub uniemożliwianie korzystania z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego. W pewnych przypadkach nieletni odpowiada na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny ( Dz. U. z dnia 21 sierpnia 2018 r., poz. 1600 z późn. zm.). Zgodnie z art. 10 § 1 na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Natomiast nieletni, który ukończył 15 lat, może odpowiadać na zasadach określonych w jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Nieletni odpowiada jak dorosły jedynie w pewnych przypadkach wymienionych w art. 10 § 2 dotyczących czynów określonych w: art. 134 – zamach na życie prezydenta RP, art. 148 § 1, 2 lub 3 – zabójstwo, art. 156 § 1 lub 3 – ciężki uszczerbek na zdrowiu art. 163 § 1 lub 3 – sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, art. 166 – zawładnięcie statkiem wodnym lub powietrznym, art. 173 § 1 lub 3 – katastrofa w komunikacji, art. 197 § 3 – zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej, art. 223 § 2 – czynna napaść na funkcjonariusza publicznego, art. 252 § 1 lub 2 – wzięcie zakładnika, art. 280 – rozbój. Dodać tu również należy, że zgodnie z § 4 ust. 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub policję. Mediacja Na podstawie art. 3a ustawy w każdym stadium postępowania, z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, sąd rodzinny może skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Szczegółowe zasady prowadzenia mediacji określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz. U. z dnia 6 czerwca 2001 r. Nr 56, poz. 591 z późn. zm.). Mediację prowadzi podmiot wskazany w wykazie prowadzonym w sądzie okręgowym. Sąd rodzinny, kierując sprawę do postępowania mediacyjnego, udostępnia mediatorowi informacje z akt sprawy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, w szczególności zawarte w postanowieniu o wszczęciu postępowania. W postępowaniu mediacyjnym uczestniczą: nieletni, pokrzywdzony oraz rodzice lub opiekun nieletniego, a jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni – także jego rodzice lub opiekun. W postanowieniu o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego sąd rodzinny określa termin, w którym powinien otrzymać sprawozdanie z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego, nie dłuższy niż 6 tygodni. W wyjątkowych przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo zawarcia ugody, sąd może termin ten przedłużyć na czas określony, nie dłuższy niż 14 dni. Postępowanie mediacyjne przeprowadza się za zgodą wszystkich uczestników. Zgoda ta może być cofnięta w każdym stadium postępowania mediacyjnego. Jeżeli nie jest możliwe bezpośrednie spotkanie uczestników, mediator może prowadzić postępowanie mediacyjne w sposób pośredni, przekazując uczestnikom informacje, propozycje i zajmowane przez każdego z nich stanowisko, o ile względy oddziaływania wychowawczego na nieletniego nie stoją temu na przeszkodzie. Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego mediator sporządza pisemne sprawozdanie, które zawiera informację o wynikach postępowania. Warto tu również wspomnieć, że w projekcie ustawy o nieletnich również zachowana została możliwość prowadzenia mediacji. Postępowanie w tym zakresie projekt reguluje w przepisie art. 58. Z unormowania tego wynika, że pokrzywdzony może zainicjować mediację, zaś jego zgoda jest warunkiem koniecznym do jej prowadzenia. Jak wskazuje uzasadnienie do projektu ustawy, przepis zachowuje zasadę dobrowolności mediacji. Szczególna wartość tej regulacji w kontekście uprawnień pokrzywdzonego wynika z treści przepisu, w którym jednoznacznie wskazano, że postępowanie mediacyjne powinno zmierzać nie tylko do wzbudzenia w nieletnim poczucia odpowiedzialności za skutki czynu zabronionego, którego się dopuścił, ale także do zawarcia ugody w przedmiocie naprawienia wyrządzonej szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jeżeli nieletni zobowiązuje się do naprawienia wyrządzonej szkody lub do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zawarcie przez niego ugody wymaga zgody jego przedstawiciela ustawowego. Jeżeli zaś to rodzice nieletniego zobowiązują się do naprawienia wyrządzonej przez niego szkody lub do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, mogą to również uczynić w ugodzie zawartej z pokrzywdzonym. Mediacja nie powinna trwać dłużej niż 6 tygodni, zaś w postępowaniu mediacyjnym biorą udział rodzice albo ten z rodziców, pod którego stałą pieczą nieletni faktycznie pozostaje, albo opiekun nieletniego, a także przedstawiciel ustawowy pokrzywdzonego albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony faktycznie pozostaje. Wyniki mediacji oraz ugodę zawartą przed mediatorem sąd rodzinny ma obowiązek wziąć pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego. Kary i środki wychowawcze Zgodnie z art. 5 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich wobec nieletniego mogą być stosowane: środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym. Kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. Katalog środków wychowawczych określony został w art. 6 ustawy. Z zapisu wynika, że wobec nieletnich sąd rodzinny może: udzielić upomnienia, zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia, ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego, zastosować nadzór kuratora, skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją, orzec zakaz prowadzenia pojazdów, orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego, orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim, orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym, zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej. Ponownie należy się tu odnieść do projektu nowej ustawy w sprawach nieletnich. Uzasadnienie do projektu wskazuje, że duża część niepożądanych zachowań nieletnich ma miejsce w szkole, do której uczęszczają nieletni bądź związana jest z faktem realizowania przez nich obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki określonych w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 24 maja 2018 r., poz. 996 z późn. zm.). Należy mieć tu również na uwadze, że szkolne życie to nie tylko kształcenie, lecz również nawiązywanie kontaktów rówieśniczych i uczenie się reguł życia w grupie. Pożądane jest, by już na tym etapie wprowadzać w możliwie szerokim zakresie właściwe i pożądane wzorce zachowań. Konieczne jest zatem, aby reakcja na niepożądane i niewłaściwe zachowania następowała niezwłocznie, bez konieczności ingerowania przez sąd rodzinny, którego czynności często mogą być odbierane jako nieadekwatne do okoliczności sprawy, nadmierne i spóźnione. Projekt wyposaża zatem dyrektora szkoły, do której nieletni uczęszcza, w możliwość podjęcia oddziaływań wychowawczych we własnym zakresie – bez konieczności zawiadamiania sądu rodzinnego lub policji o przejawie demoralizacji lub popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego. Chodzi tutaj o art. 4 ust. 4 projektu, zgodnie z którym w przypadku gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuścił się czynu karalnego na terenie szkoły lub w związku z realizacją obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, dyrektor szkoły, do której nieletni uczęszcza, może za zgodą rodziców albo opiekuna nieletniego zastosować, jeżeli jest to wystarczające, środki oddziaływania wychowawczego, w szczególności w postaci pouczenia, ostrzeżenia ustnego albo ostrzeżenia na piśmie, nakazania przeproszenia pokrzywdzonego, przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły. Zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego nie wyłącza zastosowania kary określonej w statucie szkoły. W postępowaniu mediacyjnym uczestniczą: nieletni, pokrzywdzony oraz rodzice lub opiekun nieletniego, a jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni – także jego rodzice lub opiekun. Zatem decyzja, czy zastosować środki oddziaływania wychowawczego, będzie należała wyłącznie do dyrektora szkoły jako podmiotu odpowiedzialnego za prawidłowe funkcjonowanie placówki. Dyrektor szkoły będzie mógł jednak z tego środka skorzystać po uzyskaniu stosownej zgody od rodziców albo opiekuna nieletniego. Jeśli natomiast przedstawiciel ustawowy nieletniego nie wyrazi zgody, wówczas dyrektor będzie miał obowiązek zawiadomienia sądu rodzinnego o demoralizacji lub czynie karalnym. Warto zauważyć, że zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego przewidzianych w projekcie ustawy o nieletnich nie wyklucza możliwości zastosowania kar przewidzianych w statucie szkoły. Umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym Wracając do regulacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, zauważyć należy, że jak wynika z zapisów art. 12 tego aktu, w razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan o... Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem 1YjWmDE. 321 358 131 455 438 124 8 247 358
kiedy nieletni odpowiada jak dorosły
